De jonge klimaatactiviste Greta Thunberg sprak een bozige en verwijtende speech uit tijdens de UN Climate Action Summit, gericht aan alle wereldleiders die mooie praatjes houden maar nog steeds geen maatregelen nemen tegen de opwarming van de aarde. Interessant vond ik de reacties in de media: was die speech nou geslaagd of juist helemaal niet? Het geeft opnieuw blijk van hoe verschillend gedacht wordt over wat een toespraak nou een goede toespraak maakt.
Laten we even wat criteria doornemen. De boodschap was helder, ze versprak zich niet, er zaten rustmomenten in, ze keek het publiek aan, ze gebruikte voorbeelden, er zat een logische structuur in, ze toonde emotie en leek daardoor ook oprecht. Allemaal ingrediënten die theoretisch noodzakelijke voorwaarden zijn om een ander te overtuigen.
Waar zit hem dan de ergernis in? Twee dingen. Ten eerste, mensen houden er niet van als je ze voor gek zet of twijfelt aan hun goede bedoelingen. Het zorgt ervoor dat ze zich voor je afsluiten of zich aan je gaan ergeren. Denk aan de Roos van Leary, als je aanvallend (jij bent stom want je doet niets) of concurrerend gedrag (ik ben beter want ik reis per schip in plaats van vliegtuig) vertoont, leidt dat vanzelf tot een terugtrekkende of opstandige reactie. Ten tweede, als je al mensen aanvalt, dan kun je dat het beste doen als die niet aanwezig zijn. Preken voor eigen parochie over de boosdoeners die niet aanwezig zijn, creëert een wij-gevoel. Zijn die boosdoeners wel aanwezig, dan wordt het awkward omdat er gezichtsverlies geleden wordt. Het enige wat je dan als boosdoener kan doen, is de jongedame publiekelijk gelijk geven en haar bewonderen om haar strijdlust en vervolgens hoofdschuddend overgaan tot de orde van de dag waarin idealen zo moeilijk bereikbaar blijken als je niet de enige bent die beslist waar het naartoe moet met de wereld. Ook dat zal de geïrriteerden dwars hebben gezeten, die monomane en grenzeloze naïviteit van Greta.
Naast de ergernis speelt er nog een derde factor mee: de eensgezindheid over het onderwerp. Vond je de speech goed? Dan ben je het vast met Greta eens. Vond je de speech niet goed? Dan vind je haar misschien een klimaatdrammer? Voor presentatiedocenten en communicatiegoeroes die toespraken willen beoordelen op overtuigingskracht, is gelijkgestemdheid een valkuil waar je makkelijk in trapt. En hoewel dat zeer begrijpelijk is, is het ook armoedig: met presentatietechniek en overtuigingskracht heeft het namelijk bar weinig te maken. Best moeilijk dat presenteren.