Cognitieve dissonantie is een spagaat in je hersenen. Dat betekent: je dacht eerst dit, nu blijkt dat, en dat is onaangenaam. Zo onaangenaam zelfs dat we liever smoezen bedenken dan toegeven dat we het verkeerd hadden. De psycholoog Festinger deed als een van de eersten onderzoek naar cognitieve dissonantie. Hij bezocht in de jaren '50 van de vorige eeuw een sekte die het einde der tijden voorspelde. De apocalyps bleef uit, maar in plaats dat de sekteleden erkenden dat ze fout zaten, verklaarde de sekteleider het als volgt: ze hadden zo hard zitten bidden, dat de wereld daarmee vergiffenis had gekregen en gespaard bleef. De overige sekteleden vonden dit een plausibele verklaring en zetten zich daarna in om nog meer zieltjes te winnen.
In Amersfoort werd onlangs melding gemaakt van een malafide organisatie die bejaarden verleidt met 'gratis busreisjes naar Bad Bentheim, compleet met koffie en luncharrangement'. De oudjes worden in een bus gehesen en vervolgens niet naar Bad Bentheim gereden maar naar een ongezellige conferentiezaal in Deurningen. Daar wacht hen niets anders dan een verkoopshow waar kermishorloges en matrassen te koop zijn. Wat je altijd al wilde als bejaarde. Onder druk van de verkoper: 'U heeft toch gratis te eten gehad? En gratis koffie?' voelen de senioren zich evenwel verplicht de rotzooi aan te schaffen. Ze worden zelfs boos op de enkeling die zijn mond durft open te trekken om de schandalige gang van zaken aan de orde te stellen. Alles beter dan zelf toegeven dat ze in de maling genomen zijn. Iets dergelijks maakte ik onlangs zelf mee tijdens een opleiding tot coach waarvoor ik me had ingeschreven. Deze opleiding zou Nobco-geregistreerd zijn en het diploma zou een soort startkwalificatie bij de Nobco behelzen. Bij aanvang bevestigden verschillende deelnemers elkaar dat ze mede om die reden voor deze opleiding hadden gekozen. Ook degene die mij op de hoogte had gesteld van deze opleiding noemde dat als een belangrijk argument. Halverwege bleek echter dat de opleiding ten onrechte het Nobco-logo had gebruikt. Ook de belofte van de kwalificatie klopte niet. De Nobco verzocht deze opleiding de misleidende informatie van de website te halen. Ik was al niet tevreden over de kwaliteit, maar dit deed de deur dicht. Pure oplichting wat mij betreft. Ik besloot te stoppen en op advies van mijn rechtsbijstand heb ik de andere cursisten ook gewaarschuwd. Hun reactie was een en al cognitieve dissonantie: 'Waarom stop je nu? Je bent al bijna klaar! Zo belangrijk is dat Nobco-keurmerk toch ook weer niet?'